Bu bölümde bilançonun aktif tarafı ile ilgili zor seviyeli muhasebe uygulamalarını çözebilirsiniz.
Uygulama: Devamlı envanter yöntemini kullanan işletme 100,000 TL'lik malın modasının geçmesi sebebiyle 40,000 TL karşılık ayırmıştır. Söz konusu malların tamamı 70,000 TL'ye nakit olarak satılmıştır. Satışın muhasebe kaydını tek maddede yapınız. (KDV %18)
Değer düşüklüğüne uğrayan malların satışı 600 YURTİÇİ SATIŞLAR hesabının alacağında gösterilir. Satışın KDV'si müşteriye yüklendiği için 391 HESAPLANAN KDV hesabı alacaklandırılır. Satışın tutarı nakit tahsil edildiği için 100 KASA hesabı borçlandırılır. Daha önce ayrılan karşılık 158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-) hesabı borçlandırılarak kapatılır. 157 DİĞER STOKLAR hesabı alacaklandırılarak modası geçmiş malların varlık azaltımı gerçekleştirilir. Aradaki fark 623 DİĞER SATIŞLARIN MALİYETİ hesabının borcunda gider olarak gösterilir.
Uygulama: Geçici yatırım yapmak amacıyla satın alınan 80,000 TL değerindeki hisse senedine dönem sonunda 15,000 TL tutarında temettü tahakkuk ettiği bildirilmiştir. Temettü tahakkuk kaydını yapınız.
Geçici olarak satın alınan hisse senetlerine tahakkuk eden temettü alacakları 136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR hesabının borcunda izlenir. Temettü geliri ise 649 DİĞER OLAĞAN GELİR ve KÂRLAR hesabının alacağında gösterilir.
Uygulama: Malî tablolarını aylık olarak düzenleyen işletme, 01/08/2015 tarihinde üretimde kullandığı makinesini iki yıllığına 48,000 TL'ye çek keşide ederek sigortalatmıştır. 01/08/2015 ve 31/12/2015 tarihlerinde muhasebe kayıtlarını yazınız.
Aylık sigorta masrafı 48,000 / 24 ay = 2,000 TL'dir.
8. aya ait sigorta masrafı 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ hesabının borcunda gösterilir. 9, 10, 11 ve 12. aylara ait sigorta masrafları 180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER hesabında ve izleyen döneme ait giderler 280 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER hesabının borcunda izlenir. Sigorta masrafı çek keşide edilerek ödendiği için de 103 VERİLEN ÇEKLER ve ÖDEME EMİRLERİ (-) hesabı alacaklandırılır.
Bilanço gününde 2016 yılına ait 12 aylık sigorta masrafı 280 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER hesabı alacaklandırılarak 180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER hesabına aktarılır.
Uygulama: İşletme 13/10/2016 tarihinde üretimde kullanmak üzere 400,000 TL değerinde bir makine satın almış; fakat dönem sonuna kadar kullanmamıştır. Makine için normal amortisman yöntemine göre beş yıllığına amortisman ayrılmıştır. Dönem sonu amortisman kaydını yapınız.
Dönem sonuna kadar kullanılmayan varlıklar için hesaplanan amortismanların gideri 680 ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER ve ZARARLARI hesabının borcunda gösterilir.
Uygulama: İşletme 28/10/2015 tarihinde yönetimde kullanılmak üzere 60,000 TL değerinde binek otomobil satın almıştır. Söz konusu otomobil için normal amortisman yöntemine göre beş yıllık amortisman ayrılacağı kararlaştırılmıştır. 31/12/2015 tarihinde otomobil için ayrılması gereken amortismanın muhasebe kaydını yapınız.
Otomobilin yıllık amortismanı 60,000 / 5 = 12,000 TL'dir. Fakat binek araçlarda "kıst amortisman" söz konusu olduğu için otomobilin satın alındığı ay önemlidir. Otomobilin aylık amortisman tutarı 12,000 / 12 ay = 1,000 TL'dir. Otomobil 28/10 tarihinde satın alındığı için 10, 11 ve 12. aylar için 1,000 x 3 ay = 3,000 TL'lik amortisman tutarı hesaplanmalıdır. Bu sebeple 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ hesabı borçlandırılır ve 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR (-) hesabı alacaklandırılarak otomobilin amortismanı ayrılır.
Uygulama: İşletmenin 2016 Haziran ayına ait ticarî mallar tablosu aşağıdaki gibidir. FİFO yöntemine göre Haziran ayına ait satılan mallar ve stok maliyeti kaç TL'dir?
FİFO yönteminde ilk alınan mallar ilk olarak elden çıkarılır.
13/06/2016 tarihinde yapılan 15,000 adet malın maliyeti dönem başındaki 20,000 adet mal üzerinden hesaplanır. Bu sebeple 13/06/2016 tarihindeki satışın maliyeti 15,000 x 7 = 105,000 TL'dir.
19/06/2016 tarihinde yapılan 22,000 adet malın maliyeti dönem başından kalan 5,000 adet mal, 03/06/2016, 09/06/2016 tarihlerinde satın alınan 15,000 adet mal ile 16/06/2016 tarihinde satın alınan 2,000 adet malın maliyeti üzerinden hesaplanır. Bu sebeple 19/06/2016 tarihinde yapılan satışın maliyeti (5,000 x 7) + (80,000) + (50,000) + (2,000 x 12) = 189,000 TL'dir.
Toplam satış maliyeti 105,000 + 189,000 = 294,000 TL'dir.
Stoklarda 16/06/2016 tarihinde satın alınan ve satılmayan 6,000 adet mal ile 28/06/2016 tarihinde satın alınan 11,000 adet mal kalmıştır. Bu sebeple stok maliyeti bu malların maliyeti üzerinden hesaplanır.
Stok maliyeti (6,000 x 12) + (154,000) = 226,000 TL'dir.
Uygulama: Stok hareketlerini sürekli envanter yöntemiyle izleyen bir işletmenin Ticarî Mallar hesabıyla ilgili bilgileri şöyledir:
İşletmenin alış giderleri ve alış iskontoları kaç TL'dir?
Kârdan arındırılmış (k.a.) Satıştan İadeler 1,200 / 1.20 = 1,000 TL'dir. Alış Giderleri = 30,000 - (4,500 + 20,000 + 1,000) = 4,500 TL'dir.
Kârdan arındırılmış (k.a.) Yurtiçi Satışlar 24,000 / 1.20 = 20,000 TL'dir. Alış İskontoları = 24,000 - (1,000 + 2,000 + 20,000) = 1,000 TL'dir.
Uygulama: İşletme 01/10/2015 tarihinde %24 faizli 6 ay vadeli 20,000 TL'lik vadeli hesap açtırmıştır. Ancak 15/02/2016 tarihinde nakit sıkıntısı sebebiyle hesabı kapatmıştır ve hesaptaki tutar vadesiz hesaba aktarılmıştır. 15/02/2016 tarihindeki muhasebe kaydını yapınız.
Dönem sonunda 01/10 ~ 31/12 tarihleri arasındaki 3 aylık faiz tahakkuk kaydı bu şekilde yapılır.
Aylık faiz geliri 20,000 x 24/100 x 1/12 = 400 TL'dir. Üç aylık faiz geliri ise 1,200 TL'dir.
15/02/2016 tarihinde geçmiş döneme ait faiz kazancı tahakkuku 681 ÖNCEKİ DÖNEM GİDER ve ZARARLARI hesabının borcuna aktarılır. Vadeli hesaptaki tutar ise vadesiz hesaba aktarılır.
Uygulama: İşletme, peşin olarak 75,000 TL değerinde kâr - zarar ortaklığı belgesi satın almıştır. Muhasebe kaydını yapınız.
Kâr - zarar ortaklığı belgeleri satın alındıklarında 118 DİĞER MENKUL KIYMETLER hesabında aktifleştirilirler.
Uygulama: Lilyum A.Ş.'ye ait 01/08/2016 ihraç tarihli 10 TL nominal değerli %12 faizli 4 yıl vadeli 20,000 adet tahvil ihraç tarihinde 152,000 TL'ye banka aracılığıyla satın alınmıştır. İşletme mali tablolarını aylık olarak düzenlemektedir ve tahvillerin faiz getirisi yıllık olarak tahsil edilecektir. 01/08/2016, 31/08/2016 ve 01/08/2017 tarihlerindeki muhasebe kayıtlarını yapınız.
Tahviller satın alındıklarında nominal değerleri ile kaydedildikleri için 20,000 x 10 = 200,000 TL değerindeki özel kesim tahvili 111 ÖZEL KESİM TAHVİL, SENET ve BONOLARI hesabının borcunda gösterilir. Tahviller 152,000 TL'ye banka aracılığıyla satın alındığı için de 102 BANKALAR hesabı alacaklandırılır. Aradaki 48,000 TL'lik fark 4 yıllık faiz getirisidir. Faiz getirisi henüz tahsil edilmediği için 380 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER ve 480 GELECEK YILLARA AİT GELİRLER hesaplarının alacak taraflarında gelir olarak gösterilirler. 4 yıl 48 aydır. Aylık faiz getirisi 48,000 / 48 = 1,000 TL'dir. 2016 yılına ait dört aylık faiz geliri 380 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER, diğer yıllara ait kazanç ise 480 GELECEK YILLARA AİT GELİRLER hesabında kayıt altına alınır.
Not: Eğer işletme malî tablolarını aylık yerine yıllık olarak düzenleseydi 380 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER hesabı yerine doğrudan 642 FAİZ GELİRLERİ hesabı kullanılacaktı.
İlk ayın sonunda 380 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER hesabındaki bir aylık faiz kazancı 642 FAİZ GELİRLERİ hesabının alacağında gösterilir.
Tahvillerin aylık faiz getirisi 200,000 x 12/100 x 1/12 = 1,000 TL'dir. Faiz tahakkuku 181 GELİR TAHAKKUKLARI hesabı borçlandırılarak kayıt altına alınır.
İlk yılın sonunda 181 GELİR TAHAKKUKLARI hesabında biriken faiz kazancı hesabın alacaklandırılması ile tahsil edilir.
Uygulama: Alış değeri 100,000 TL olan hisse senetlerine 4,000 TL değerinde temettü tahakkuk etmiştir. Muhasebe kaydını yapınız.
Elde edilen temettü geliri tahakkuku 136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR hesabının borcunda kayıt altına alınır. Gelir ise 649 DİĞER OLAĞAN GELİR ve KÂRLAR hesabının alacağında gösterilir.
Uygulama: Nominal değeri 40,000 TL, faiz oranı %24 olan ve 01/10/2016 tarihinde satın alınan Deniz A.Ş.'ye ait finansman bonoları 4,000 TL kârla 52,000 TL'ye banka aracılığıyla satılmıştır. Satış tarihini bulunuz ve bu tarihteki muhasebe kaydını yapınız.
Elde edilen 52,000 TL'nin 40,000 TL'si finansman bonosunun kendi tutarı, 4,000 TL'si satış kârı, 8,000 TL'si ise faiz geliridir. Bu gelirin 3 aylık kısmı 2016 yılına aittir ve 31/12/2016 tarihinde 181 GELİR TAHAKKUKLARI hesabında kayıt altına alınmıştır. Kalan 5,600 TL ise 2017 yılına aittir ve doğrudan 642 FAİZ GELİRLERİ hesabının alacağında kayıt altına alınır.
Faiz Geliri = Anapara * Faiz Oranı * Vade
8,000 = 40,000 * 24/100 * x/12
Basit sadeleştirme işlemleri ile x'in 10 olduğu bulunabilir. Bu sebeple satın alınma tarihi ile satış tarihi arasında 10 ay vardır ve satış tarihi 01/08/2017'dir.
Uygulama: İşletmenin bir sene önce icra takibi başlattığı ve %80 oranında karşılık ayırdığı 80,000 TL değerindeki uzun vadeli alacağının tamamının tahsil imkânı kalmamıştır. Muhasebe kaydını yapınız.
Alacak uzun vadeli olduğu için daha önce 229 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI (-) hesabında 80,000 x %80 = 64,000 TL'lik karşılık kaydı yapılmıştır. Alacağın tahsili imkânsız hâle geldiğinde oluşan zarar bir önceki döneme ait olduğu için de oluşan zarar 681 ÖNCEKİ DÖNEM GİDER ve ZARARLARI hesabında izlenir.
Not: Dikkat edilirse 129 nolu hesap yerine 229 nolu hesap kullanılmıştır. Çünkü alacak uzun vadelidir.
Uygulama: Deniz İşletmesi, %80 hissesini elinde bulundurduğu Okyanus A.Ş.'ye kısa vadeli 42,000 TL borç vermiştir. İki işletmenin de yapması gereken muhasebe kaydını yapınız.
Ortalık durumu %50'nin üzerinde olduğu için Deniz İşletmesinin alacağı 133 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR hesabının borcunda izlenir.
Okyanus A.Ş. ise Deniz İşletmesinin ortağı olduğu için alınan borç 331 ORTAKLARA BORÇLAR hesabının alacağında izlenir.
Uygulama: A işletmesi, %6 hissesini elinde bulundurduğu Z işletmesinden 10,000 TL nakit borç almıştır. A ve Z işletmelerinin yapması gereken muhasebe kayıtlarını yazınız.
A işletmesinin aldığı borç 336 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR hesabının alacağında kayıt altına alınır.
Z işletmesi A işletmesinin ortağı olduğu için verilen borç 131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR hesabının borcunda izlenir.
Uygulama: İşletme üretime 20,000 TL'lik direkt hammadde göndermiştir. Muhasebe kaydını yapınız.
Üretme doğrudan hammadde gönderildiğinde 710 DİREKT İLK MADDE ve MALZEME GİDERLERİ hesabı borçlandırılır. Hammaddeler azaldığı için de 150 İLK MADDE ve MALZEME hesabı alacaklandırılır ve varlık azaltımı gerçekleştirilir.
Uygulama: Su basması sonucu kullanılamaz hâle gelen 40,000 TL'lik mal için sigorta şirketi 30,000 TL tutarında ödeme yapacağını açıklamıştır. Muhasebe kaydını yapınız.
İlk olarak kullanılamaz hâle gelen malların varlık azaltımı gerçekleştirilir ve 153 TİCARÎ MALLAR hesabı alacaklandırılır. Sigorta şirketinden olan alacak 127 DİĞER TİCARÎ ALACAKLAR hesabında izlenir. Kalan 10,000 TL ise işletmenin esas faaliyetleri dışında gerçekleştiği için 689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER ve ZARARLAR hesabının borcunda gösterilir.
Not: Kimi kaynaklarda 127 nolu hesap yerine 136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR hesabının kullanıldığı görülmüştür. Bu gibi sorularda şu yöntemi kullanabilirsiniz: Eğer alacak dönen varlıklar ile ilgili ise 127 DİĞER TİCARÎ ALACAKLAR, duran varlıklar ile ilgili ise 135 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR hesabı kullanılır. Örneğin; üretimde kullanılan makine kullanılmaz hâle gelseydi ve sigorta şirketi ödemede bulanacağını belirtseydi 135 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR hesabı kullanılacaktı.
Uygulama: İşletme, kredili olarak 14,000 TL'lik promosyon ürünü satın almış ve bu ürünlerin 3,000 TL'lik kısmını müşterilere dağıtmıştır. İki işlemin de muhasebe kaydını yapınız. (KDV ihmal edilecektir)
Promosyon ürünleri satın alındıklarında 157 DİĞER STOKLAR hesabının borcuna kaydedilir. Satın alma işlemi veresiye (kredili) olarak yapıldığı için de 320 SATICILAR hesabı alacaklandırılır.
Promosyon ürünü dağıtımı satış faaliyetlerini arttırmak için yapılır. Bu sebeple oluşan giderler daima 760 PAZARLAMA, SATIŞ ve DAĞITIM GİDERLERİ hesabının borcuna kaydedilir. Dağıtım sonucu promosyon ürünleri azaldığı için de 157 DİĞER STOKLAR hesabı alacaklandırılır.
Uygulama: Envanter çalışmaları sırasında satışlarda kullanılan ve birim fiyatı 100 TL olan 5 adet kahve makinesinin kayıp olduğu anlaşılmıştır. Yapılan incelemelerde makinelerin yönetim binasında kullanılmak üzere alındığı anlaşılmıştır. Muhasebe kaydını yapınız.
Satış için kullanılan mallar şirketin demirbaşı niteliği kazandığı için 153 TİCARÎ MALLAR hesabı alacaklandırılır ve 255 DEMİRBAŞLAR hesabı borçlandırılır.
Uygulama: İşletme, ithal edeceği mallar için yurtdışındaki firmaya malların toplam bedelinin %20'si oranında avans ödeyecektir.
Belirtilen tarihlerdeki muhasebe kayıtlarını yapınız.
Akreditif hesabı açtırıldığında daima 159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI hesabı borçlandırılır ve 300 BANKA KREDİLERİ hesabı alacaklandırılır.
Bankanın aldığı komisyon tutarı 159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI'nın borcuna eklenir; çünkü ticarî mallar satın alınırken yapılan KDV dışı her türlü masraf, malın alış bedeline eklenir.
100,000$'lık kredinin %10'u 10,000$'dır. İşlem günü kur 1.40 TL olduğu için 14,000 TL ödenmelidir. Anaparanın %1 ise 1,000$ olduğu için de 1,400 TL faiz ödemesi yapılmalıdır. Toplamda 15,400 TL işletmenin mevduat hesabından çıkacaktır. Banka kredisi 120,000 TL olarak kaydedildiği için bunun %10'u 12,000 TL olarak hesaplanır. 14,000 - 12,000 = 2,000 TL'lik fark kambiyo zararını göstermektedir. Kambiyo zararını (1.20 - 1.40) x 10,000$ = - 2,000 TL'den de görebilirsiniz.
Bu soruda kritik olan nokta işleyen faizin 780 FİNANSMAN GİDERLERİ hesabı yerine 159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI hesabına eklenmesidir. Çünkü biraz önce de belirtildiği gibi satın alma sırasında oluşan masraflar malın maliyetine eklenir.
Malların %20'si 100,000$ ise tamamı 500,000$'dır. %10 KDV tutarı ise 50,000$'dır. İşlem günü 50,000 x 1.3 = 65,000 TL KDV nakit olarak ödenmiştir. Bu sebeple 100 KASA ($ Kasası) hesabı alacaklandırılır. 6,000 TL gümrük vergisi de peşin olarak ödenmiştir. 100 KASA (₺ Kasası) hesabı 6,000 TL alacaklandırılır. 100,000$ avans dışında kalan 400,000$ banka aracılığıyla ödendiği için 102 BANKALAR hesabı 400,000 x 1.3 = 520,000 TL alacaklandırılır. 159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI hesabından biriken tutarlar da alacaklandırılır. Aradaki fark malların toplam bedelidir ve mallar hâlâ gümrükte olduğu için 157 DİĞER STOKLAR hesabı borçlandırılır.
Uygulama: Sürekli envanter yöntemini kullanan işletmenin Ticarî Mallar hesabının borç kalanı 60,000 TL'dir. Yapılan sayımda 55,000 TL'lik mal olduğu tespit edilmiştir. Aradaki farkın sektöre özgü kabul edilebilir stok firesinden kaynaklandığı anlaşılmıştır. Muhasebe kaydını yapınız.
Sürekli envanter yöntemini kullanan işletmelerde yasal sınırlar içindeki fireler (normal fireler) 621 SATILAN TİCARÎ MALLAR MALİYETİ hesabının borcunda izlenir.
Uygulama: Sürekli envanter yöntemini kullanan işletme dönem içinde 150,000 TL tutarında mal satın almış, 200,000 TL tutarında mal satışı yapmıştır. Satışlar üzerinden %4 iskonto yapılmış olup, satılan ticarî mallar maliyeti 120,000 TL'dir. Ayrıca, satılan mallardan maliyeti 10,000 TL olan 15,000 TL'lik kısmı işletmeye iade edilmiştir. Dönem başı mal mevcudu 52,000 TL olduğuna göre dönem sonu ticarî mallar hesabının kalanı kaç TL'dir?
Dönem sonu mal mevcudu 212,000 - 120,000 = 92,000 TL'dir.
Uygulama: Makine bakım ve onarımı konusunda faaliyet gösteren işletme 01.10.2016 tarihinde %10 KDV dahil 132,000 TL tutarında bir yıllık sözleşme imzalamış ve karşılığında müşteri tarafından senet keşide edilmiştir. Muhasebe kaydını yapınız.
Müşteri tarafından keşide edilen senet 121 ALACAK SENETLERİ hesabının borcuna kaydedilir. Sözleşmenin 3 aylık kısmı (10,11,12. aylar) ilgili döneme ait olduğu için 600 YURTİÇİ SATIŞLAR hesabının alacağında gösterilir. Kalan 9 aylık kısım izleyen seneye ait olduğu için de 480 GELECEK YILLARA AİT GELİRLER hesabının alacağında izlenir.