Dönem Sonu İşlemleri

İşletmeler dönem sonlarında envanter çalışmaları, malî tabloların hazırlanması gibi birtakım işlemler yapmak zorundadır. Bu işlemlere genel olarak dönem sonu işlemleri denir.

Defterler

Dönem içinde yevmiye (günlük) defteri ve defter-i kebir (büyük defter) olmak üzere iki tür defter tutulmak zorundadır.

Günlük Defter: Günlük olarak tutulan ve madde kayıtlarının yer aldığı defterdir.

Yukarıdaki kayıt bir madde örneğidir ve sadece günlük defterde bulunur.

Büyük Defter: Hesap kayıtlarının yer aldığı defterdir.

Yukarıkdaki hesap örneği sadece büyük defterde bulunur.

Yardımcı Defter: Yardımcı hesapların yer aldığı muhasebe defteridir. Büyük deftere bağlıdır.

100 KASA (€ Kasası), 100 KASA ($ Kasası), 102 BANKALAR (Vadeli), 102 BANKALAR (Vadesiz) gibi yardımcı hesaplar yardımcı defterde yer alır.

Envanter Defteri: Sadece bilanço günü, muhasebe içi envanter çalışmaları sırasında kullanılır.

Vergi Usul Kanunu'na (VUK'a) göre I. sınıf tüccarların Yevmiye ve Envanter defteri tutması zorunludur. Ayrıca noter tarafından onaylatılmak zorundadır. Büyük defter zorunlu değildir; fakat Türk Ticaret Kanunu'na göre ticarî davalarda kanıtlayıcı belge olabilmesi için noterce onaylatılmış olmalıdır.

Yine VUK’a göre II. sınıf tüccarlar İşletme Hesabı Defteri tutarlar.

Envanter

Varlıkların ve defter değerlerinin sayımı, değerlemesi ve düzeltilmesi işlemlerinin genel adıdır.

Muhasebe Dışı Envanter: Her sene en az bir kez yapılan envanter işlemidir. Muhasebe defterlerine bakılmaksızın tüm varlıkların sayılması ve değerlemesi sonucu gerçekleştirilir. Adını muhasebe defterlerinin kullanılmamasından almıştır.

Muhasebe İçi Envanter: Muhasebe dışı envanter çalışmaları sonucu bulunan değerlerin defter değerleri ile karşılaştırılması sonucu yapılır. Farklılıklar varsa ilgili hesaplar yardımıyla düzeltilir.

Mizan

Büyük defterdeki kalanların düzenli olarak belirli bir tabloya aktarılması işlemine denir.

Geçici (Aylık) Mizan: Her ayın sonunda büyük defterdeki kayıtların düzenli olarak aylık bir tabloda gösterilmesi işlemidir.

Genel Geçici Mizan: 31 Aralık günü hazırlanan aylık mizana denir.

Kesin Mizan: Dönem sonunda muhasebe içi envanter çalışmaları sonucu hazırlanan mizana denir.

Dönem Sonu İşlemlerinin Kronolojik Sırası

• Büyük defterki hesaplar Genel Geçici Mizan'a aktarılır. Genel geçici mizan, sadece dönem sonlarında kullanılır.
• Muhasebe Dışı Envanter çalışmaları yapılır. Defterlerdeki hesaplara bakılmadan ticarî mallar, demirbaşlar ve diğer tüm varlıklar tek tek sayılır. Buna muhasebe dışı envanter çalışması denir. Yılda en az bir kez yapılması zorunludur. Muhasebe dışı envanter çalışmaları sırasında senetlerin reeskonta tabi tutulması gibi işlemler de yapılır. Varlıkları sayılması "sayımı", senetlerin reeskonta tabi tutulması "değerleme"yi belirtir.
• Muhasebe İçi Envanter çalışmaları yapılır. Muhasebe dışı envanter çalışması sonucu bulunan sayım değerleri ile defterlerdeki değerlerin karşılaştırması işlemine muhasebe için envanter çalışması denir. Muhasebe dışı envanter sonuçları ile defter değerleri birbirini tutmuyorsa 197 SAYIM ve TESELLÜM NOKSANLARI gibi hesaplarla farklılıklar düzeltilir.
• Düzeltmeler bittikten sonra tüm değerler Kesin Mizan'a aktarılır. Kesin Mizan senede bir kez sadece bilanço gününde düzenlenir.
• Bilanço düzenlenir. Maliyet hesapları gelir tablosu hesaplarına aktarılır. Gelir tablosu hesapları kapatıldıktan sonra dönem net kârı veya zararı bilançoya aktarılır.
• Kapanış Kayıtları yapılır. Büyük defterdeki tüm hesaplar kapatılır.

Özetle şu şekilde bir yol izlenir:

Genel Geçici Mizan > Muhasebe Dışı Envanter > Muhasebe İçi Envanter > Kesin Mizan > Bilanço > Kapanış Kayıtları

Genel Tekrar

Pekiştirme: 240 BAĞLI MENKUL KIYMETLER hesabı hangi defterde yer alır?

Pekiştirme: Dönem sonunda sayım sonucu ile defter değerlerinin birbirini tutmaması sonucu yapılan düzeltme kayıtları hangi aşamada yapılır?

Pekiştirme: Reeskont hesaplamaları dönem sonunda hangi aşamada yapılır?

Pekiştirme: Senede bir kez sadece dönem sonlarında hazırlanan mizana ne ad verilir?

Pekiştirme: Dönem sonu işlemlerinde aşağıdaki sıralamalardan hangisi kronolojik olarak doğrudur?

• A) Kesin mizan > Muhasebe dışı envanter > Muhasebe içi envanter > Bilançonun hazırlanması
• B) Genel geçici mizan > Muhasebe dışı envanter > Muhasabe içi envanter > Kesin mizan
• C) Muhasebe içi envanter > Muhasabe dışı envanter > Genel geçici mizan > Bilanço
• D) Genel geçici mizan > Muhasebe içi envanter > Muhasebe dışı envanter > Kesin mizan
• E) Muhasebe dışı envater > Muhasebe içi envater > Genel geçici mizan > Kesin mizan