Bir işletmenin nakitleri ve en hızlı nakde çevrilebilen varlıkları bu grupta yer alır.
hesaplarını içinde barındırır.
Uyarı: Sınavlarda sıklıkla hesapların ait olduğu gruplar üzerine sorular gelmektedir. Bu yüzden lütfen yukarıda yazılı hesapları, hesap kodları ile beraber sırasıyla ezberleyin. Hesapların ne anlama geldiğini ve nasıl kullanılacağını bu derste öğreneceksiniz. Hangi hesabın hangi hesap grubunda, hangi hesap grubunun ise hangi sınıfta olduğunu bilmeniz ileride size büyük avantaj sağlayacaktır.
İster ulusal para olsun, ister döviz olsun, bir işletmenin tüm nakit varlıkları bu hesapta yer alır.
Yabancı paralar alış değerleri ile kaydedilir. Satış kayıtları ise yine alış değerleri baz alınarak yapılır.
Vergi Usul Kanunu'na (VUK'a) göre tüm yabancı paralara borsa rayici (değeri) ile işlem yapılır. Borsa değeri yoksa Maliye Bakanlığı'nın belirleyeceği kurlar kullanılır. Ülkemizde resmî bir döviz borsası bulunmadığı için Maliye Bakanlığı'nın belirlediği kurlar baz alınmaktadır.
100 KASA hesabındaki artışlar borç tarafına, azalışlar ise alacak tarafına kaydedilir.
Örnek: İşletme müşterisinden aldığı 4,400 TL değerindeki çeki bankada kırdırmış ve doğrudan kasasına aktarmıştır. Muhasebe kaydını yapınız.
Madde kaydı günlük deftere şu şekilde kayıt yapılır:
Müşterilerden alınan çekler 101 ALINAN ÇEKLER hesabına kaydedilir.
Büyük deftere ise şu şekilde kayıt yapılır:
Not: Bundan sonraki örneklerde kolaylık olsun diye sadece madde (günlük defter) kayıtları yapılacaktır. Büyük defter nadiren kullanılacaktır. Yine de bilmelisiniz ki, gerçek yaşamda günlük defter ile büyük defter bu örnekte olduğu gibi eşzamanlı olarak kullanılır.
Örnek: İşletme satıcılara olan 2,000 TL'lik veresiye borcunu kasasından ödemiştir. Muhasebe kaydını yapınız.
Kasadan çıkış olduğu için 100 KASA hesabı alacaklandırılır.
Örnek: İşletme 1€ = 2.81 TL kurundan 10,000 avro satın almıştır. Gerekli muhasebe kaydını yapınız.
Parayla ölçme kavramı gereği muhasebede tüm işlemler ulusal para üzerinden gösterilir. Bu yüzden 100 KASA hesabının yardımcı hesaplarından olan 100 KASA (€ Kasası) hesabına, satın alınan avro değeri ulusal para cinsinden kaydedilir. Bunun karşılığı olarak ise TL Kasası'nda azalış kaydı gerçekleştirilir.
Örnek: İşletme 2.40 TL'den aldığı 1,000 doları 2.50 TL'den satmıştır. Gerekli muhasebe kaydını yapınız.
Toplam alış fiyatı 2.40 TL x 1,000 $ = 2,400 TL'dir. Toplam satış fiyatı ise 2.50 TL x 1,000 $ = 2,500 TL'dir. İşletme alış- satıştan 100 TL kâr elde etmiştir. Aradaki bu fark 646 KAMBİYO KÂRLARI hesabında gösterilir.
Kambiyo, döviz demektir. Eğer döviz alış - satışı ile ilgili sorularla karşılaşırsanız 646 KAMBİYO KÂRLARI ve 656 KAMBİYO ZARARLARI hesapları aklınıza gelmeli.
Örnek: İşletme 1$ = 2.65 TL kurundan aldığı 10,000 doları 1$ = 2.50 TL kurundan satmıştır. Muhasebe kaydını yapınız.
Kur farkı 2.65 - 2.50 = 0.15 TL'dir. İşletme her bir dolardan 0.15 TL zarar etmiştir. Toplam 10,000 $'ı TL'ye çevirdiği için 10,000 x 0.15 = 1,500 TL zarar etmiştir. Bu zarar gelir tablosu hesaplarından olan 656 KAMBİYO ZARARLARI'nda muhasebeleştirilir.
Örnek: İşletme 1¥ = 0.02 TL'den aldığı 100,000 Japon Yenini 1¥ = 0.03 TL kurundan satmıştır. Muhasebe kaydını yapınız.
Kurum sınavlarında Japon Yeni ile ilgili bir soru sorulmaz. Yine de önemli olan muhasebenin mantığını kavramanızdır.
1¥ = 0.02 TL ise 100,000 Japon Yeni 100,000 x 0.02 = 2,000 TL'dir. Bu sebeple 2,000 TL'ye alınan 100,000 Japon Yeni 100 KASA (¥ Kasası) hesabı alacaklandırılarak 100 KASA (₺ Kasası) hesabına aktarılır. Aradaki kur farkı satış sonucu gerçekleşen kârdır. Bu sebeple 646 KAMBİYO KÂRLARI hesabı 1,000 TL alacaklandırılır.
Uygulama: İşletme 1$ = 1.50 TL'den aldığı 1,000 $'ı 1.60 TL kurundan ve 1€ = 2.80 TL'den aldığı 1,000 €'u 2.60 TL kurundan satmıştır. Muhasebe işlemlerini tek bir maddede yapınız.
1000 doların alış fiyatı 1.5 x 1,000 = 1,500 TL, 1000 avronun alış fiyatı 2.8 x 1,000 = 2,800 TL'dir. İlk olarak bu miktarlar kendi hesaplarından düşülür. Dövizlerin toplam satış tutarları ise 1,600 + 2,600 = 4,200 TL'dir. 4,200 TL kasa hesabına kaydedilir. Alış ve satıştan oluşan fark 656 KAMBİYO ZARARLARI hesabına kaydedilir. Çünkü toplamda 1,500 + 2,800 = 4,300 TL'ye satın alınan döviz, 4,200 TL'ye satılmıştır.
İşletmenin ticari faaliyetler sonucu elde ettiği çekler için bu hesap kullanılır.
Çek keşide edildiği (yazıldığı) şehirde ödenecekse 10, başka bir şehirde ödenecekse 30, başka bir kıtada ödenecekse 90 gün içinde tahsil edilmelidir.
Ciro: Başka bir kişiden alınan çek, senet gibi herhangi bir menkul kıymetin yine başka bir kişiye verilmesidir. Örneğin; A işletmesi B işletmesinden aldığı çeki C işletmesine verirse çek ciro etmiş olur.
Çek ciro ediliyorsa 101 ALINAN ÇEKLER hesabı daima alacaklandırılır. Yani 101 ALINAN ÇEKLER hesabının alacak tarafına kayıt yapılır. Çünkü çek işletmenin elinden çıkmıştır ve işletmenin varlıkları azalmıştır. Nakit çıkışlarında nasıl ki 100 KASA hesabı alacaklandırılıyorsa çek çıkışlarında da 101 ALINAN ÇEKLER hesabı alacaklandırılır.
Örnek: İşletme yurtiçindeki bir şirkete 10,000 TL değerinde satış yapmış ve karşılığında çek almıştır. Muhasebe kaydını yapınız. (KDV ihmâl edilmiştir)
Yurtiçinde yapılan satışlar daima 600 YURTİÇİ SATIŞLAR hesabının alacak tarafında gösterilir. İşletme bu satış karşılığında çek almıştır. 10,000 TL'lik çek 101 ALINAN ÇEKLER hesabında muhasebeleştirilir.
Örnek: A işletmesinin B işletmesine 5,000 TL'lik veresiye borcu bulunmaktadır. A işletmesi bu borç karşılığında B işletmesine 5,000 TL'lik çek ciro etmiştir. A işletmesi için muhasebe kaydını yapınız.
İlk olarak ciro edilen çek 101 ALINAN ÇEKLER hesabında alacaklandırılır ve çıkışı yapılır. Borç veresiye olduğu için 320 SATICILAR hesabı borçlandırılır.
Not: Şu ana kadar öğrenmediğiniz 646 KAMBİYO KÂRLARI ve 320 SATICILAR gibi hesapların kodlarını ezberlemeyiniz. Sadece adlarını bilmeniz yeterlidir. İlerleyen derslerde bu hesapları da tam anlamıyla öğreneceksiniz.
Örnek: İşletme yurtiçindeki başka bir firmaya KDV hariç 10,000 TL değerinde satış yapmış; karşılığında ise çek almıştır. Muhasebe kaydını yapınız. (KDV %18)
KDV tutarı 10,000 x 0.18 = 1,800 TL'dir. Mal satışlarında daima 391 HESAPLANAN KDV hesabı alacaklandırılır.
Uygulama: İşletme 40,000 TL değerindeki çeki bankada tahsil etmiş, kasasına aktarmıştır. Muhasebe kaydını yapınız
Kasaya nakit girişi olduğu için 100 KASA hesabı borçlandırılır. İşletmeden çek çıkışı olduğu için 101 ALINAN ÇEKLER hesabı alacaklandırılır.
İşletmenin bankada bulundurduğu nakitleri kapsar. 100 KASA ve 101 ALINAN ÇEKLER hesabı gibi çalışır. Artışlar borç, azalışlar alacak tarafında gösterilir.
Örnek: İşletme kasasında tuttuğu 7,500 TL'yi bankadaki hesabına aktarmıştır. Muhasebe kaydını yapınız.
İşletmenin bankadaki hesabına nakit girişi olduğu için 102 BANKALAR hesabı borçlandırılır. Kasadan çıkış olduğu için 100 KASA hesabı alacaklandırılır.
Örnek: İşletmenin vadesiz mevduat hesabında bulunan 24,000 TL, vadeli mevduat hesabına aktarılmıştır. Muhasebe kaydını yapınız.
Vadesiz mevduat hesabından bir çıkış yapılmıştır. Bu yüzden 102 BANKALAR (Vadesiz) yardımcı hesabı alacaklandırılır. Vadeli mevduat hesabına ise bir nakit girişi olmuştur. 102 BANKALAR (Vadeli) yardımcı hesabı borçlandırılır.
Uygulama: İşletme Finansbank Enpara mevduatındaki 10,000 TL'yi ve İş Bankası mevduatındaki 30,000 TL'yi kasasına aktarmıştır. Muhasebe kaydını yapınız.
Ticarî faaliyetler sonucu işletme tarafından keşide edilen (yazılan) çekler için kullanılır. Diğer bir ifade ile işletme, ticarî ilişkiler kurduğu kişiler adına çek yazdığı zaman bu hesap kullanılır.
Adının sonundaki (-) işareti hesabın "pasif karakterli aktifi düzenleyici" bir hesap olduğunu belirtir. Yani bilançonun pasif tarafında yer alması gerekirken aktif tarafında yer almaktadır. Bu yüzden hesabın açılışı daima alacak taraflı olur. İşletme çek keşide ettiği zaman hesap alacaklandırılır. Borçlandırılmaz.
Örnek (1/2): İşletme satıcıya olan 24,000 TL'lik veresiye borcuna karşılık aynı tutarda çek keşide etmiştir. Muhasebe kaydını yapınız.
Satıcılara olan veresiye borçlar ödendiği zaman 320 SATICILAR hesabı borçlandırılır. Çek keşide edildiği zaman 103 VERİLEN ÇEKLER ve ÖDEME EMİRLERİ (-) hesabı alacaklandırılır.
Örnek (2/2): Keşide edilen çek, iki gün sonra işletmenin mevduat hesabından ödenmiştir. Muhasebe kaydını yapınız.
Çek bankadan ödendiği için 102 BANKALAR hesabı alacaklandırılır. 103 VERİLEN ÇEKLER ve ÖDEME EMİRLERİ (-) hesabı ise borçlandırılır.
Pullar, vadesi gelmiş kuponlar, yoldaki paralar, tahsil edilecek posta ve banka havaleleri, vadesiz olarak tahsil edilen kredi kartı işlemleri ve kredi kartının henüz kullanılmamış puanları bu hesapta izlenir.
Örnek: İşletmenin yaptığı 10,000 TL'lik satış karşılığında müşteri borcunu kredi kartı ile ödemiştir. Banka ile yapılan anlaşma gereği işletmenin kredi kartı alacakları üç gün sonra tahsil edilecektir. Muhasebe kaydını yapınız. (KDV %18)
Kredi kartı ile bir tahsilat olduğu için 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER hesabı borçlandırılır. Satış işlemi olduğu içinse 600 YURTİÇİ SATIŞLAR hesabı alacaklandırılır. KDV tutarı ise 391 HESAPLANAN KDV hesabından gösterilir.
Örnek (1/2): İşletme satın aldığı tahvillerin 20,000 TL'lik kuponlarını aktifleştirmiştir. Muhasebe kaydını yapınız.
Eğer bir kupon işlemi söz konusu ise daima 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER hesabında aktifleştirilir. Tahvilin kuponları ise faiz kazancını belirtir. Bu yüzden 642 FAİZ GELİRLERİ hesabı alacaklandırılmalıdır.
Örnek (2/2): İşletme söz konusu bu kuponları banka aracılığı ile tahsil etmiştir. Muhasebe kaydını yapınız.
Kuponlar 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER hesabından 102 BANKALAR hesabına aktarılır.
Örnek: İşletmenin dönem içinde satın alarak aktifleştirdiği 800 TL tutarındaki posta pullarının 450 TL'lik bölümünün kullanılmadığı dönem sonunda yapılan sayım sonucunda anlaşılmıştır. Muhasebe kaydını yapınız.
İşletme satın aldığı posta pullarını aktifleştirdiği için 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER hesabının borcunda izlemiştir. Dönem içinde 800 - 450 = 350 TL'lik posta pulu kullanıldığı için 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ hesabı borçlandırılır ve 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER hesabı alacaklandırılır.
Uygulama: İşletme, satıcılara olan 18,000 TL'lik veresiye borcunun 10,000 TL'lik kısmını nakit, kalan kısmını ise çek ciro ederek kapatmıştır. Muhasebe kaydını yapınız.
Satıcılara olan veresiye borçlar ödendiğinde 320 SATICILAR hesabı borçlandırılır. 18,000 TL'lik borcun 10,000 TL'lik kısmı nakit ödendiği için 100 KASA hesabı alacaklandırılarak kasadan çıkış yapılır. Kalan 8,000 TL çek ciro edilerek ödendiği için 101 ALINAN ÇEKLER hesabı alacaklandırılır.
Uygulama: İşletmenin keşide ettiği 3,400 TL'lik çekin banka tarafından ödendiği anlaşılmıştır. Muhasebe kaydını yapınız.
Çek banka tarafından ödendiği için 102 BANKALAR hesabı alacaklandırılarak çekin ödemesi yapılır. Son olarak, çek işletme tarafından keşide edildiği için daha önce 103 VERİLEN ÇEKLER ve ÖDEME EMİRLERİ (-) hesabı alacaklandırılmıştır. Bu yüzden bu hesap borçlandırılarak çekin ödemesi tamamlanır.
Uygulama: İşletme peşin olarak 375 TL'lik damga pulu satın almış ve bu olayı aktifleştirmiştir. Muhasebe kaydını yapınız.
Damga pulları peşin olarak satın alındığı için 100 KASA hesabı alacaklandırılır. Damga pulları aktifleştirildiği için 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER hesabı borçlandırılır.
Pekiştirme: 10 HAZIR DEĞERLER grubuna ait hesapları hesap kodları ile beraber sırası ile yazınız.
10 HAZIR DEĞERLER