Tütüncü Çırağı - Robert Seethaler
künye
Robert Seethaler 7 Ağustos 1966 yılında Viyana'da doğdu. Viyana'da yer alan tiyatro okuluna katıldı. Burada sinema ve tiyatro üzerine eğitim aldı. Viyana, Berlin, Stuttgart ve Hamburg'da bir çok tiyatro ve birtakım prodüksiyonlarda çalıştı. Robert Seethaler, yönetmen Paolo Sorrento'nun Eternal filminde Luca Moroder karakterini canlandırdı.
Yazarlık kariyeri olarak yayınladığı romanları oyunculuk kariyerinden daha fazla bilinmektedir. Kitapları çok sayıda ödül aldı. Yazdığı İkinci Kadın filmi sinemaya uyarlandı Münih Film Festivalinde Grimme Ödülüne layık görüldü. Yazar Bütün Bir Ömür isimli romanı ile satış rekorları kırdı. Man Booker International'ında yer aldığı birçok ödüle aday oldu. Yaşamını Berlin ve Viyana arasında sürdürmektedir.
Kitabın Konusu
1937 yazının son günleri... Göl kıyısındaki küçük bir kasabada yaşayan on yedi yaşındaki Franz, annesinin isteğiyle “eski bir tanıdık” olan tütün mamulleri satıcısı Otto Trsnjek’in yanına, Viyana’ya gider. Böylece hem bir meslek edinecek hem de Viyana gibi bir yerde daha iyi bir gelecek kurabilecektir.
Genç Franz bir yandan mesleğin inceliklerini öğrenirken bir yandan da dükkâna uğrayan ünlü tiryakilerle tanışır. Bu müşterilerden biri olan Profesör Sigmund Freud ile dostluk kuran Franz, Anezka adlı gizemli bir kıza âşık olduktan sonra profesörle görüşmeyi daha da sıklaştırır.
Ancak o günlerde Viyana’ya gelen bir tek Franz değildir; gamalı haçlar, Führer posterleri, Gestapo da gelip yerleşmiştir Viyana’nın kalbine. Sersemletici bir aşkın pençesindeki Franz, içinde yaşadığı toplumun, siyasetin kısacası etrafındaki her şeyin dönüşümünü geç de olsa fark etmeye başladığında artık dönülmez bir yola girmiştir hayat.
Dünya edebiyatının son yıllardaki en dikkat çeken isimlerinden Robert Seethaler’in bu incelikle örülmüş, yürek burkan romanını Oktay Değirmenci Almanca aslından çevirdi.
Kitap Eleştirisi
1937 yılında iş sahibi olabilmek için annesinin yanından ayrılan ve Viyana'ya göç eden küçük Franz'ın hayat hikayesinin anlatıldığı Tütüncü Çırağı, yazar Robert Seethaler'in 2012'de yayınladığı ilk romanı. Aslına bakılırsa okuduğum tüm romanlar içerisinde 2000'den sonra yazılan ilk yabancı roman olma özelliğini taşıyor Tütüncü Çırağı.
Dili oldukça sade ve yalın. Yoğun ve süslü anlatımlardan uzak durulmuş. Çok fazla yazınsal kelime bulunmamakta. Edebî açıdan kalıcı mı derseniz? Hayır, derim. 195 sayfada anlatılmak istenenler başarılı bir şekilde aktarılmış; fakat kitabın sonu biraz hızlı geçiştirilmiş izlenimi edindim. Son kısımlar biraz daha uzun ve detaylı anlatılabilirdi. Bunun dışınca Franz'ın Tütüncü Otto Trsnjek ve Psikanalist Sigmund Freud ile olan arkadaşlığı, hoş sohbetleri okunmaya değer.
Spoiler veremeyeceğim fakat sonlara doğru duygulanmadım değil. Nazilerin bir şehrin tüm düzenini nasıl alaşağı ettiğini görebiliyor ve hissedebiliyorsunuz. Kitapta en çok hoşuma giden ise Franz ve annesinin mektuplaşmaları. Mektupları okuyucunca 20. yüzyıl ortalarında aile ve insan ilişkilerin ne kadar samimi ve güzel olduğuna şahit oluyorsunuz. Günümüzde internetten dolayı artık bu tür bir samimiyet ortamı kalmadı.
Tütüncü Çırağı hakkında daha çok yazılır; fakat beni pek de etkilemediğini esefle belirtirim. 25 yaş ve üzeri okuyuculara öneriyorum.
Kitabı Oktay DEĞİRMENCİ'in eşsiz çevirisi ile okuyabilirsiniz.
Keyifli okumalar!
Tütüncü Çırağı Romanının Karakterleri
Anezka (s70) Franz'ın aşık olduğu Bohemyalı kız
Alois Preininger (bkz. Preininger)
Anna (s55) Sigmund Freud'un kızı
Buccleton (s90) Freud'un müşterisi hanımefendi
Franz Huchel (s7) Romanın baş kahramanı
Heinzi (s86) Sunucu
Heinzl (s25) Bayan Dr. Dr. Heinzl. Otto'nun müşterisi
Heribert Pfründer (s130) Postacı
Horst Zeitlmaier (s12) Kereste fabrikasının yöneticisi
Kızıl Egon (s27) Otto'nun müşterisi sosyal demokrat alkolik adam
Kollerer (s26) Otto'nun müşterisi yüksek derecede hipermetrop hukuk görevlisi
Löwenstein (s26) Otto'nun müşterisi yaşlı beyefendi
Martha (s55) Sigmund Freud'un karısı
Otto Trsnjek (s13) Franz'ın annesinin tütün dükkanı sahibi arkadaşı
Preininger (s9) Salzkammergut'un en zengin adamı
Profesör (bkz. Sigmund Freud)
Rosshuber (s48) Kasap ustası
Sigmund Freud (s31) Otto'nun çok saygı duyduğu müşterisi
Ruskovetz (s26) Otto'nun müşterisi emekli parlamento mübaşiri Kommerzialrat
Trsnjek (bkz. Otto Trsnjek)
Veithammer (s136) Otto'nun müşterisi hanımefendi
Zeitlmaier (bkz. Horst Zeitlmaier)
Yazınsal Sözcükler ve Deyimler
Flanel: Keten ve yünden dokunan kumaş
"Takım elbise giymiş olduğunu ilk olarak o anda fark etti: gri flanel kumaştan dikilmiş kusursuz, sıra düğmeli bir ceket, altında ise yelek, kolalı yakalı gömlek ve düzgün bağlanmış bir kravat."
İstifra etmek: Kusmak
"Bazen birisi, yüksek kamışların arasından eğilerek suya istifra etmek için sazlığa giderdi."
Kof: Güçsüz, dermansız
"Daha konuşması bitmemişti ki, sokakta ansızın bir yaygara koptu: 'Tek Halk! Tek İmparatorluk! Tek Führer!' ve 'Yahudiler Gebersin!' türünden kof bağırışmalar, şarkılar ve ulumalar."
Kreşendo: Çalgıların giderek daha yüksek ses verecek biçimde çalınma durumu
"Kapı arkasından öyle şiddetli kapandı ki, camlar şangırdadı ve çan çınlamaları gürültülü bir kreşendoya dönüştü."
Loren: Yüklü bir pelerin, ilk olarak Avusturya'da köylüler tarafından üretilen, kısa bir yığın olarak bilinen kısa tüylü, kalın, suya dayanıklı yünlü bir malzemeden yapılmış yeşil renkli bir palto
"Kadın öğle sıcağına rağmen loden bir palto giymişti."
Müşfik: Sevecen
"Koltuk değneklerinden birini kaldırdı, dairesel ve neredeyse müşfik bir hareketle dükkândaki ürünleri işaret etti Otto Trsnjek."
Robdöşambır: Erkeklerin evin içinde kıyafetlerinin üzerine giydikleri üstlük
"Üzerinde neredeyse yere değen, boğazına kadar iliklenmiş ve oldukça yıpranmış bir yün pelerin vardı, bir tür sabahlık veya gecelik ya da robdöşambır."
Sako: Paltoya benzer bir tür üstlük
"Freud, hafif hafif salınan başıyla üç puroyu inceledi, nihayet içlerinden birini parmak uçlarıyla tutarak aldı ve sakosunun cebine koydu."
Şnaps: Meyvelerin özünden yapılan bir tür içki türü
"O gün kırmızı lahanalı geyik kızartması ile dilimlenmiş hamur köftesinin üstüne sekiz adet yarım litrelik bira ve dört bardak iki kez damıtılmış şnaps içmişti."