Don Quijote - Miguel de Cervantes Saavedra
künye
Miguel de Cervantes Saavedra (29 Eylül 1547 — 23 Nisan 1616), İspanyol romancı, şair ve oyun yazarıdır.
Don Kişot'un yaratıcısı. Genç yaşta başladığı edebiyat hayatında denemeleri ve tiyatro eserleri ile kısa sürede tanınan bir yazar olmuştur. Ayrıca İspanyol edebiyatında roman geleneğinin başlatıcısı olarak kabul edilir.
15 Eylül 1569'da Madrid'de bir yaralama iddiasıyla Miguel de Cervantes adlı biri hakkında tutuklama kararı çıkarıldı. Verilen cezaya göre sol eli kesilecek ve 10 yıl sürgünde kalacaktı. Bir ad benzerliği söz konusu değilse bu olay Cervantes'in İtalya'ya gidişinin nedeni olabilir. 1570'te II. Selim Kıbrıs'ı ele geçirince Papa V. Pius Osmanlılara karşı birlik çağrısında bulundu. Çağrıya yalnızca İspanya ve Venedik karşılık verdi. Cervantes Roma'daki İspanyol birliğine katıldı. 7 Ekim 1571'de Osmanlı donanmasıyla Lepanto (İnebahtı) Körfezinde yapılan İnebahtı Deniz Savaşı'na katılan Marquesa adlı kadırgada bulunan Cervantes, iki kez göğsünden yaralandı, bir top güllesiyle sol elini kaybetti. Daha sonra Osmanlılar tarafından tutsak edilen Cervantes, 1575-1580 yılları arasında Cezayir'de esir olarak yaşamıştır. Osmanlı esaretinde bulunduğu süre zarfında 4 kez kaçma teşebbüsünde bulunduğu tahmin edilmektedir. Hiç birinde başarı kazanamamasına rağmen bu teşebbüsler sonucunda ceza da almamıştır. Ancak orada da dolandırıcılıkla itham edilip hapse atılmıştır. Burada yazmaya daha sıkı sarılmıştır. 1580 yılında biten ve Kaptan-ı Derya Kılıç Ali Paşa tarafından Mimar Sinan'a yaptırılan Kılıç Ali Paşa camiisinin yapımında da esir işçi olarak bir süre çalışmıştır.
Yaşamının sonlarına doğru ünlü eseri Don Quijote (Don Kişot)'u hapishanede kaleme almıştır ve bu eseri sayesinde tüm dünyada tanınmıştır. Eserde yazarın kendi hayatıyla alay ettiği ve kahramanla aralarında çokça benzerlikler olduğu görülür. Don Kişot dünyanın en çok okunan eserlerinden biridir ve 38 dile çevrilmiştir. Bu eser hâlâ dünyanın en bilinen romanları arasındadır.
Kitabın Konusu
124 Kısım Tekmili Birden “Don Quijote” Yapı Kredi Yayınları Kâzım Taşkent Klasik Yapıtlar Dizisi’nin yeni kitabı, İspanyol yazar Cervantes’in ünlü romanı Don Quijote, tam adıyla La Mancha’lı Yaratıcı Asilzade Don Quijote. Kitabın sunuş yazısını yazan Prof. Jale Parla’nın sözleriyle: “Birinci kısmının basıldığı 1605 yılından beri en çok okunan, en çok sevilen, en çok yorumlanan ve yeniden en çok yazılan La Mancha’lı Şövalye Don Quijote ve silahtarı Sancho Panza’nın serüvenleri”, bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de ilgiyle karşılanmış, ancak dilimize daha çok İngilizce ve Fransızca gibi ikinci dillerde çocuklar için hazırlanmış baskılarından yapılan çevirileriyle girmişti. Yine de, ancak bir iki tane ve ikinci dillerden de olsa, tam metin çevirileri de yapıldı. Şimdi ise, Jale Parla’nın yerinde saptamalarıyla: “Shakespeare’le birlikte belki de ilk kez modern okuru düşleyen” ve sadece “şövalye romanları”nın değil, “Rönesans’ta kullanılan bütün (yazınsal) türlerin otoritesini de yıkan” bu önce yazarın belki postmodern anlatıyı bile nerdeyse dört yüzyıl önceden haber veren bu öncü romanı ilk kez tam anlamıyla Türkçeye kazandırılmış oluyor. La Mancha’lı Yaratıcı Asilzade Don Quijote, Roza Hakmen’in İspanyolca aslından yaptığı tam metin çeviriyle ve Ahmet Güntan’ın şiir çevirileriyle nihayet dilimizde.
Kitap Eleştirisi
1605 yılında ilk bölümü "La Mancha'lı Yaratıcı Asilzade Don Quijote", 1615’te ise "Marifetli Şövalye La Mancha'lı Don Kişot'un İkinci Bölümü" adıyla yayınlanan Don Quijote modern edebiyatın ilk romanıdır. Evet, bu kitap tüm edebiyat kitaplarının atasıdır diyebiliriz. Yazılmış ilk roman. Günümüzden 400 yıldan fazla bir zaman önce yazılmasına rağmen bugün bile çok rahat bir şekilde okunabilecek kitaplardan biri. Sade, yalın, yoğunluğa çok girilmeden yazılmış bir eser. Kimi hikayelerin uzunluğu ve çok fazla detaya girilmesi sıkabilir ama kitabın dünya üzerindeki ilk roman olduğunu unutmayın. 17. yy şartlarında yazılmasına rağmen günümüzdeki birçok romandan daha kaliteli olduğunu söyleyebilirim.
Baştan belirteyim. Spoiler yememek için kitabın başındaki çevirmen önsözünü kitabın sonunda okuyun. Kitap hakkında birçok detay veren bu önsözü neden kitabın başına eklemişler anlam veremedim. Karakterlere gelirsek... Don Quijote aslında bir asilzade. Fakat okuduğu kitaplardan etkilenip şövalye olmaya karar veriyor. Bir hancı tarafından şövalye unvanı alıyor fakat hancının da şövalye olduğunu sanıyor. Özetle aslında bir şövalye değil; fakat kitapların etkisi Mahzun Yüzlümüz'ün üzerinde çok fazla. Biraz da yarım akıllı olmasından dolayı silahtarı Sancho Panza onun kurtarıcısı. Kitabın başından sonuna kadar neredeyse tüm maceralarda Sancho Panza da yer alıyor.
Kitap 18 yaş altı tarafından okunur mu derseniz, okunmaz. Çünkü bazı yerlerde ciddi küfürler var. Çocuklar için iyi değil. Kitabın ülkemizde tutmamasının sebebi tahminimce Cervantes'in Hz. Muhammed'e yalancı peygamber ithafında bulunması. Biraz önce de dediğim gibi. Kitap 17. yy'da yazılmış ve o yıllarda Endülüs Emevîlerinin etkisi hâlâ devam ediyor. Bunu da göz önünde bulundurmakta fayda var. Cervantes ayrıca Magripliler, Araplar, hakkında onların tembel ve yalancı olduğunu söylemektedir. Fakat nedendir bilinmez Osmanlı'yı, özellikle biz Türkleri, kimi yerlerde çok fazla övüyor. Böyle de bir fark var.
Genel bir değerlendirme yapacak olursak... Don Quijote, romanın evriminde bir dönüm noktasıdır ve modern romanın babası olarak kabul edilir. Karakter gelişimi, anlatı teknikleri, çok katmanlı yapısıyla edebiyatı derinden etkilemiştir. Zamanla evrensel bir değer kazanmış ve dünya edebiyatında, insan ruhunun derinliklerini ve toplumsal yapıların karmaşıklığını araştıran eserler arasında özel bir konuma ulaşmıştır.
Kitap hakkında daha çok yazılır; fakat modern edebiyatın ilk eserini okumak istiyorsanız Don Quijote tam size göre. Akıcı ve okurken sıkılmayacağınız nadir kitaplardan biri.
Kitabı Roza HAKMEN'in eşsiz çevirisi ile okuyabilirsiniz.
Şimdiden keyifli okumalar!
Don Quijote Romanının Karakterleri
Aldonza Lorenzo (s55) Don Quijote'un platonik aşkı El Toboso'lu köylü kızı
Aldonza Nogales (s213) Aldonza Lorenzo'nun annesi
Alifanfaron (s148) Hırslı putperest
Alonso López (s157) Üniversite öğrencisi
Altisidora (s719) Don Quijote'u severmiş gibi yapan genç kadın
Ambrosio (s106) Grisostomo'nun yakın arkadaşı
Andrés (s66) Don Quijote'un hizmetkârı genç oğlan çocuğu
Anselmo (s280) Floransa şehrinde yaşayan varlıklı ve soylu genç
Antonio Moreno (s829) Don Quijote'un Barcelona'daki ev sahibi adam
Basilio (s561) Güzel Quiteria'ya aşık yoksul adam
Brandabarbaran (s148) Arabistan'ın hükümdarı Boliche'li adam
Camacho (s560) Güzel Quieria'nın 22 yaşındaki eşi
Camila (s281) Anselmo'nun eşi
Cardenio (s199) Endülüs'lü adam
Carrasco (bkz. Sansón Carrasco)
Casildea de Vandalia (s524) Orman Şövalyesi'nin aşık olduğu kadın
Clara de Viedma (s373) Hakimin kızı
Claudia Jerónima (s809) Roque Guinart'ın yakın dostu Simón Forte'nin kızı
Clenardo (s250) Dorotea'nın babası
Corchuelo (s563) Üniversite öğrencisi
Don Antonio (bkz. Antonio Moreno)
Don Clavijo (s679) Şövalye
Don Diego de Miranda (s539) Köyde doğmuş varlıklı asilzade
Don Fernando (bkz. Fernando)
Don Gregorio (s840) Genç Morisca'nın talibi
Don Lorenzo (s553) Don Diego de Miranda'nın oğlu
Don Luis (s382) Katırcı oğlanı
Don Quijote (s9) La Mancha'lı şövalye. Romanın başkahramanı
Don Vicente (bkz. Vicente de la Rosa)
Doña Cristina (s552) Don Diego de Miranda'nın karısı
Doña Clara (bkz. Clara de Viedma)
Doña Dulcinea (bkz. Aldonza Lorenzo)
Doña Molinera (bkz. La Molinera)
Doña Rodríguez (s653) Yaşlı nedime
Doña Tolasa (bkz. La Tolosa)
Dorotea (s245) Cardenio'nun konuştuğu kız
Dulcinea del Toboso (bkz. Aldonza Lorenzo)
Elisabat (s203) Kraliçe Madásima'nın âşığı öğretmen ve doktor adam
Esplandian (s75) Kahya kadın
Fernando (s201) Dük Ricardo'nun oğlu
Juan Gallo de Andrada (s33) Kraliyet hazinesi yazmanı
Juan Palomeque (s146) Hancı
Juana Panza (s434) Sancho Panza'nın karısı
Ginés de Pasamonte (s184) Otuz yaşlarında kürek mahkumu
Ginesillo de Parapilla (bkz. Ginés de Pasamonte)
Giralda (s525) Sevillalı dev anası
Grisostomo (s105) Meşhur öğrenci çoban
Güzel Quiteria (s561) Camacho'nun 18 yaşındaki eşi
Kontes Trifaldi (s669) Nedime
La Molinera (s64) Antequera'lı değirmenci kızı han çalışanı kadın
La Tolosa (s64) Toledo'lu ayakkabı tamircisinin kızı han çalışanı kadın
Laurcalco (s148) Gümüş Köprü senyörü
Leonela (s300) Camila'nın nedimesi
Lope Tocho (s479) Juana Panza'nın kızını evlendirmek istediği Juan Tocho'nun oğlu
Lorenzo Corchuelo (s213) Aldonza Lorenzo'nun babası
Lotario (s280) Floransa şehrinde yaşayan varlıklı ve soylu genç
Luscinda (s199) Cardenio'nun sevdiği kadın. Fernando ile evli
Madásima (s203) Kraliçe
Mantova Markisi (s71) Don Quijote'un amcası
Marcela (s105) Guillermo'nun zengin kızı
Mari Sancha (s478) Sancho Panza'nın kızı
Maria (bkz. Süreyya) ya da (bkz. Mari Sancha)
Maritornes (s134) Asturias'lı kız
Micocolembo (s148) Quiroca grandükü
Micomicona (s326) Prenses
Nicolas (bkz. Üstat Nicolas)
Panza (bkz. Sancho Panza)
Pedro Alonso (s72) Don Quijote'un komşusu
Pedro Recio de Agüero (s724) Hekim
Pedro Usta (bkz. Pedro Alonso)
Pentapolin (s148) Alifanfaron'un aşık olduğu kızın babası
Pero Pérez (bkz. Señor Pero Pérez)
Ricardo (s200) Dük
Ricote (s771) Sancho Panza'nın esnaf olan komşusu
Rocinante (s55) Don Quijote'un atı
Roque Guinart (s808) Katalan çete üyesi
Ruy Pérez de Viedma (s370) Yüzbaşı
Quintañona (s591) Kraliçe Guinevere'nin nedimesi
Quiteria (bkz. Güzel Quiteria)
Sanchica (bkz. Mari Sancha)
Sancho Panza (s9) Don Quijote'un silahtarı
Sansón Carrasco (s465) Bartolomé Carrasco'nun bakalorya sahibi oğlu
Señor Pero Pérez (s72) Don Quijote'un yakın arkadaşı rahip
Señor Quijana (bkz. Don Quijote)
Süreyya (s332) Mağripli esir kadın
Teresa Panza (bkz. Juana Panza)
Tomé Cecial (s534) Sancho Panza'nın arkadaşı ve komşusu adam
Tosilos (s782) Uşak
Turpin (s80) Başpiskopos
Üstat Nicolas (s72) Don Quijote'un yakın arkadaşı berber
Vivaldo (s110) Grisostomo'nun cenazesine giden atlı
Vicente de la Rosa (s809) Sözde asker
Yeşil Ceketli (bkz. Don Diego de Miranda)
Yazınsal Sözcükler ve Deyimler
Ardiye: Evlerde kullanılmayan, saklanması gereken eşyaların konulduğu bölüm
"Don Quijote'un yatmakta olduğu ardiyeden Sancho Panze telâş içinde çıkıp haykırmaya başladı."
Arkebüz: XV. yüzyılda Fransa'da kullanılmaya başlanan, taşınabilir ateşli silah
"Atlıların arkebüzleri, yayalarınsa mızrak ve kılıçları vardı."
Bakalorya: Üniversitelere girebilmek için lise öğreniminden sonra verilen olgunluk sınavı
"Dün gece Bartolomé Carrasco'nun oğlu Salamanca'dan, tahsilden döndü; bakalorya sahibi olmuş."
Balsam: İlaç ve parfüm üretiminde kullanılan, bazı ağaç ve bitkiler tarafından salgılanan reçinemsi kokulu madde; belsem, pelesenk
"'Ne şişesi, ne balsamı bu?' dedi Sancho Panza."
Belagat: İyi konuşma, sözle inandırma yeteneği
"Onu şövalyelikte Cid'le, belâgatte Cicero'yla bir tuttular."
Broş: Yaka iğnesi
"Daha dün, iplik eğiriyor, kiliseye giderken başını eteğiyle örtüyordu; bugün jüponlarla, broşlarla, kibirle gidiyor, sanki onu tanımıyoruz."
Cezire: Ada
"İçinden Tanrı'ya yakarıyordu, duasına kulak verip ona zafer kazandırsın, kendisi de vaat edildiği gibi bir cezireye vali olsun diye."
Dev anası: Masallarda geçen dişi dev
"Bir keresinde, gidip Sevilla'nın ünlü devanası Giralda'yla düello yapmamı emretti."
Hafifmeşrep: Davranışları ile içinde bulunduğu toplumun ahlak anlayışına ters düşen
"Hanın kapısına gitti ve kapıda duran hafifmeşrep kadınları gördü."
Hecin: Devegillerden, sırtında besin depo etmeye yarayan tek hörgücü bulunan, hızlı yürüyen, susuzluğa dayanıklı bir tür memeli
"Sanki hecin develerine binmiş gibilerdi."
Hindiba: Birleşikgillerden, yaprakları haşlanarak salata gibi yenebilen, birkaç yıllık otsu bir bitki; güneğik, karakavuk
"Sancho Panza geceyi bu şekilde geçirmedi; midesi doluydu, üstelik de hindiba suyuyla değil; bu sayede deliksiz bir uyku çekti."
İltimas: Kayırma
"Adalet kendi amaçlarını güder, şimdi olduğu gibi çıkar ve iltimas amacıyla bulandırılmaya, lekelenmeye, hırpalanmaya cesaret edilemezdi."
İstidat: Yetenek
"En büyük isteğim yerine gelsin k, gerektiği şekilde dünyanın dört bir yanına serüven aramaya, şövalyeliğe, bir gezgin şövalyeye yakışır şekilde, yardıma muhtaç olanlara hizmet etmeye gideyim; istidadım bu yöndedir."
Jüpon: İç etek
"Daha dün, iplik eğiriyor, kiliseye giderken başını eteğiyle örtüyordu; bugün jüponlarla, broşlarla, kibirle gidiyor, sanki onu tanımıyoruz."
Kadirşinas: Değerbilir
"Arkadaşına gösterdiği sadakatin kendisine kazandırdığı kadirşinas sıfatından başka bir ismi, serveti olmayan bir pajla yetindi."
Maraverdi: Dönemin İspanya'sının para birimi
"Sizin yetkinizi almadan kitabı basan veya satan, bastıran veya sattıran kişi veya kişilerden, ceza olarak, kalıpları ve levhalarıyla birlikte, yapılan basımın haricinde, her ayrı basım için, elli bin maraverdi alınacaktır."
Narh: Tüketiciyi korumak amacıyla, özellikle temel ihtiyaç maddeleri için resmî makamlarca belirlenen ve her yerde geçerli olan fiyat
"Seksen üç yapraklık kitabın, bu fiyat üzerinden iki yüz doksan buçuk maraverdi fiyatla, ciltlenmeden satılmasına izin verildiğini ve narhın, adı geçen kitabın başına konularak onsuz satılmamasının emredildiğini tasdik etmek üzere, işbu belgeyi, Valladolid'de, bin altı yüz dört yılının yirmi Aralık günü imzaladım."
Ravent: Karabuğdaygillerden, büyük yapraklı, beyaz çiçekli, çok yıllık ve otsu bir bitki
"Bunun, ikinci, üçüncü ve dördüncü bölümleriyle birlikte biraz ravente ihtiyacı var."
Şinik: Tahıl ve bakliyat için kullanılan, sekiz kiloluk ölçek
"'Dört riyale bir şinik balsam hazırlanabilir,' diye cevap verdi Don Quijote."
Temrin: Alıştırma
"Bu ve başka yerlerde yaptığı temrinler sayesinde adımları tüy gibi hafif, elleri becerikliydi."
Vehim: Kuruntu
"Señor Don Quijote'un biraz önce söylediklerinden dolayı vicdanımı kemiren, didikleyen bir vehimden kurtulmak istiyorum."