Babalar ve Oğullar – İvan Turganyev
künye
İvan Turganyev 9 Kasım 1818'de Rusya’nın Orel kentinde doğdu. Babası soylu bir ailedendi, fakat yoksul düşmüşlerdi. Süvari albayı baba Turgenev, Spasskoye malikanesinin sahibi, yaşlı bir kadın olan, Varvara Petrovna Lutovina ile evlenir. Bu evlilikten İvan doğar. Okumuş, eğitime, kültüre düşkün fakat bir o kadar da sert olan annesi, suç işleyen toprak kölelerini acımasızca cezalandırır, kırbaçlatır. Turgenyev'in fikirleri bu durumlar yüzünden küçük yaşta şekillenmeye başlar. Aile 1827'de Moskova'ya göç ettiğinde Turgenev özel okullarda eğitim görüp, özel öğretmenlerden dersler alır. Henüz bir çocukken; Almanca, İngilizce ve Fransızca'yı anadili gibi konuşmaya başlar. Daha sonra Moskova ve Petersburg üniversitelerinde okur. Felsefe fakültesini iyi derecede bitirir.
Daha sonra Almanya'ya gider. Berlin Üniversitesi'ne girer ve Almanya'da 4 yıl süreyle kalır. Tarih, klasik filoloji dallarında çalışmalar yapar, Yunanca ve Latince öğrenir. Yurduna döner ve Petersburg Üniversitesi profesörlük sınavını kazanır. O dönemde Alman felsefesi ülkede benimsenmediği ve kuşku ile bakıldığı için ders verme olanağına kavuşamaz. 1842 yılı Turgenev için dönüm noktasıdır. O sırada Rus eleştirmen Belinski ile tanışır. Belinski'nin dialogta olduğu insanlar toprak köleliğine karşı duran aydın kesimidir. İlk yazınsal denemeleri dışında ilk ciddi çalışmaları 1842'ye rastlar. Seçtiği yol; Puşkin'in ortaya attığı ve Gogol'ün geliştirdiği gerçekçiliktir. Onu üne kavuşturan ilk yapıtı "Bir avcının notları" adını taşıyan dizidir, 1880 baskısında bu kitap 25 öykü içerir. Öykülerin konuları; toprak ağası ve köylünün yaşayışı, içinde bulunduğu koşullardır.
1852 yılında Gogol'ün ölümü üzerine Turgenev bir yazısını kaleme alır, sansürün yasakladığı bu yazı Moskova dergilerinde çıkınca, tutuklanır ve bir ay hapiste yatar. Bundan sonraki bir yıl boyunca da polis gözetiminde yaşar. 1855 yılından sonra büyük romanlarını yayımlamaya başlar. Bu romanlarda tıpkı annesi gibi; kültürlü çiftlik sahiplerini canlandırır ve tümünde evrimci-liberal bir dünya görüşünü vardır. 1862 yılından sonra yayımladığı her romanında ise eleştirmenlerin saldırılarına maruz kalır. Turgenev iki yıl kadar süren bir hastalıktan sonra, 3 Eylül 1883'te Fransa'da Paris yakınlarındaki Bougival kasabasında ölür. Cenaze töreni aynı yılın 9 Ekim'inde Petersburg'ta yapılır.
Edebiyat dünyasına damgasını vuran ve Nihilizm'in temel taşı varsayılan romanı Babalar ve Oğullar'ın konusu 1859'da geçer. Epilogu ise toprak köleliğinin kaldırılmasından (1861) sonraki dönemi anlatır. Bu dönemde Rus yaşayışının en önemli sorunu olan; serflik ilişkilerinin insana aykırılığını, feodal-aristokrat Rusya'nın yıkılışını, yeni burjuva-demokratik güçlerin yükselişini gerçekçi biçimde yansıtır. Babalar ve Oğullar'da reformist akımla, radikal akımın çatışmasından oluşan nihilizmi vurgular. Bu roman için Dostoyevski gibi bir aydın edebiyatçının bile; romanın kahramanı nihilist Bazarov için "uydurma bir kişi" demesi bile romanlarının farklılığını kanıtlar.
Kitabın Konusu
Genç bir oğul olan Arkadi, en yakın arkadaşı Bazarov ile babasını ziyarete gider. Burada babası, amcası vey akın arkadaşı Bazarov ile hayatı sorgulayacakları türde bir hayata başlarlar.
Babalar ve Oğullar, Rus Edebiyatı’nın tam anlamıyla yazılmış ilk modern roman örneği olarak kabul edilebilir (Bir diğeri Gogol'un Ölü Canlar isimli eseridir fakat bu eser zaman zaman şiirsel veya Dante'nin İlahi Komedya’ sında ki gibi destansı nesir olarak kabul edilmiştir). Roman, Bazarov’un ve Arkadi’nin duygusalığa başkaldırılarındaki aşamalı çöküntülerinde ve özellikle Bazarov’un Anna Odintsova’ya ve Fenichka’ya olan aşkında görüleceği gibi çift karakter çalışması ortaya koymaktadır. Tolstoy ve Dostoyevski’nin romanlarında açıkça taklit edildiği gibi bu göze çarpan karakter ikilemi ve derin psikolojik tahliller birçok büyük Rus romancının yetişmesinde etki göstermiştir.
Roman, aynı zamanda batı dünyasında şöhret kazanan ilk Rus edebiyat çalışmasıdır, sonuçta Gustave Flaubert, Guy de Maupassant ve Henry James gibi otorite sayılabilecek romancılardan genel kabul görmesi Rus Edebiyatının, Turgenyev’e çok şey borçlu olduğunun göstergesidir.
Kitap Eleştirisi
Kitabı üniversite yıllarında okumuş olsam da birkaç gün önce tekrar satın aldım ve okudum. Rus edebiyatının başyapıtlarından biri olarak gösterilen Babalar ve Oğullar, dönemin en büyük akımı olan nihilizm üzerine yazılmış en ünlü roman olarak da bilinir.
Kitap oldukça sade ve yalın bir dille kaleme alınmış. Genellikle olay betimlemeleri ağır bassa da zaman zaman durum betimlemeleri üzerinde de durulmuş; bu şekilde okuyucunun konu hakkında ayrıntılı olarak bilgilendirilmesi hedeflenmiş.
Çok fazla süslü kelimelerden oluşmayan bu kitap, olay kurgusu bakımından da okuyucuyu sıkmamakta, verilmek istenen mesaj en özlü şekilde okuyucuya sunulmakta. Dört saat gibi kısa bir sürede okunabilecek bu başyapıt, Rus edebiyatı ile tanışmak isteyen genç okurlar için yerinde bir tercih olacaktır.
Kitabı Uğur Büke’nin enfes çevirisi ile keyifle okuyabilirsiniz.
Şimdiden keyifli okumalar!
Roman Kahramanları
Agafokleya Kuzmunişa: (s10) Nikolay Petroviç Kirsanov’un annesi
Agathe: (s10) Agafokleya Kuzmunişa’nın takma adı
Aleksey: (s181) Rahip
Anna Sergeyevna: (s107) Odintsova’nın ön adı
Arina Savişna: (s56) Feneçka’nın annesi
Arina Vlasyevna: (s157) ) Bazarov’un annesi
Arişa: (s156) Bazarov’un annesi
Arkadi: (s11) Nikolay Petroviç’in oğlu
Arkaşa: (s25) Arkadi’nin takma adı
Bazarov: (s13) Arkadi’nin yakın arkadaşı
Dunyaşa: (s30) Hizmetçi
Fedka: (s160) Küçük çocuk
Fedosya Nikolavna: (s30) Feneçka’nın soyadı
Fedot: (s189) At sahibi adam
Feneçka: (s19) Yirmi üç yaşlarında, bembeyaz, yumuşak tenli, siyah saçlı, kara gözlü, güzel, çocuksu dolgun dudaklı ve elleri güzel genç kadın hizmetçi
İlya Kolyazin: (s10) Nikolay Petroviç Kirsanov’un anne tarafından uzak akrabası
Katerina Sergeyevna: (s107) Odintsova’nın kardeşi
Katya: (s114) Odintsova’nın kardeşi, Katerina Sergeyevna adının kısaltması
Kirsanov: (bkz. Arkadi)
Kolya: (s272) Katerina Sergeyevna’nın oğlu
Knyaginya R: (s43) Prenses R
Knyajna Avdotya Stepanovna: (s107) Odintsova’nın teyzesi
Kukşina: (s89) Güzel bir hanımefendi
Mariya: (s47) Pavel Petroviç Kirsanov’un karısı
Maşa: (s11) Nikolay Petroviç’in eşi
Matyev İlyiç Kolyazin: (s84) Yüksek memur
Mitüha: (s15) Arabacı
Mitya: (s52) Feneçka’nın bebeği
Nikolay Petroviç Kirsanov: (s9) Arkadi’nin babası
Nikolayeviç Kirsanov: (s93) Arkadi’nin soyadı
Odintsova: (s101) Arkadi’nin aşık olduğu güzel kadın
Pavel: (s9) Nikolay Petroviç Kirsanov’un kardeşi, asker
Porfiri Platonıç: (s119) Odintsova’nın komşusu
Prepolovenski: (s11) Nikolay Petroviç’in eski ev sahibi memur
Prokofyiç: (s23) Yaşlı uşak
Pyotr: (s9) Yaşlı Uşak
Sergey Nikolayeviç Loktev: (s107) Odintsova’nın babası
Sidor Sidorıç: (s265) Alman ilçe doktoru
Sitnikov: (s88) Bazarov’un öğrencisi
Tanyuşa: (s158) On üç yaşındaki kız
Timofeiç: (s130) Bazarov’un babasının kahyası
Vasili İvanıç: (s157) Bazarov’un babası
Vasili İvanoviç: (s157) Bazarov’un babası
Vaska: (s30) Yedi yaşlarındaki çocuk
Victor: (bkz. Kukşina)
Yegorovna: (s18) Arkadi’nin dadısı
Yevdoksiya Kukşina: (bkz. Kukşina)
Yevgeni Vasilyev: (s14) Bazarov’un adı
Yevgeni Vasilyiç: (s24) Bazarov’un adı
Yazınsal Sözcükler ve Deyimler
Ark: İçinden su akıtmak için toprak kazılarak yapılan açık oluk, arık, dren, karık
"Bir deri bir kemik beygirlerin üstünde üstleri başları yırtık köylülerle sanki özellikle karşılaşıyorlardı; yol kenarındaki kabukları soyulmuş, dalları kırılmış söğütler eski püskü giysilere sarınmış dilencilere benziyordu; zayıf, derileri pörsümüş, sanki açlıktan ölmek üzere inekler açgözlülükle arklardaki otları kemiriyorlardı."
Beryoza: Huş ağacı
"Başlarının üstündeki beryozaya konmuş bir ispinoz kaygısızca şakırken Arkadi daha da heyecanlı bir ifadeyle konuşmasına devam etti."
Arduvaz: Kayağan
"İşte, ben burada, görüyorsunuz ya, Cincinatus gibiyim, sonbahar turpları için evlek açıyorum."
Hinlik: Hin, kurnaz olma durumu, kurnazlık
"Evet, hinlik falan bilmez. Göreceksin bak, nasıl bir masa hazırlayacak."
İhtimam: Özen bakım
"Bak, kameriye güzel olmuş, çünkü akasya ve leylak, iyi çocuklardır, öyle ihtimam falan istemezler."
Kameriye: Bahçelerde yazın oturulmak için yapılan, kafes biçiminde, kubbeli, üstü yeşilliklerle sarılan süslü çardak
"Yalnızca kameriyenin çevresindeki leylak ve akasyalar büyüyüp boy atmıştı, ara sıra orada çay içip yemek yiyiyorlardı."
Matah: İnsan, mal, eşya vb. için küçümseme yollu bir söz
"Çevresine bakınıp, ‘Eh! Pek matah bir yer değil,’ dedi."
Munis: Cana yakın, uysal, sevimli
"Niye özür diliyor ki! diye düşündü ve içini, iyi yürekli ve munis babasına karşı gizli bir üstünlük duygusuyla karışık sevecen bir hoşgörü kapladı."
Pomad: Krem
"Kulağında firuze küpesi, rengârenk parlayan pomadlı saçları ve saygılı hareketleriyle kısacası, o mükemmel yeni uşak kuşağının temsilcisi olarak lütufkâr bir bakışla yola bakıp ‘Hiçbir şey görünmüyor, efendim,’ dedi."
Revak: Üstü örtülü, önü açık yer, sundurma
"Rahmetli Odintsov yenilikleri pek sevmezdi ama ‘soylu zevklerin bazı oyunlarına’ göz yumardı, bunun sonucu olarak bahçede, göletle limonluk arasında Rus tuğlasından Yunan revaklarına benzer bir yapı yaptırmıştı."
Robdöşambr: Sabahlık
"İnce, patiska uzun bir gömlek, onun üstüne çok şık bir robdöşambr giymiş başına da bir fes takmıştı."
Sako: Paltoya benzer bir tür üstlük
"’Yalnız değilim,’ dedi Sitnikov ve Arkadi ile Bazarov’a cesur bir bakış fırlatıp altında monta ya da sakoya benzer bir giysi bulunan Macar ceketini çevik bir hareketle çıkardır."
Versta: Bir Rus uzunluk ölçü birimi. 1.0668 kilometre ve 3,500 feete karşılık gelmektedir.
”Aralarındaki konuşma yeniden başlayana kadar araba yarım versta kadar yol aldı.”