Grafiklerle Makro Ekonomik Göstergeler

Bu bölümde enflasyon oranı, işsizlik oranı, dış ticaret açığı, gayrisafi yurtiçi hasıla, faiz oranları, büyüme oranı gibi makro ekonomik verilerin grafik ile gösterimini inceleyebilirsiniz. Veriler MB'den ve TÜİK'ten alınmıştır ve aylık olarak güncellenmektedir.

Enflasyon ve İstihdam Verileri

Aylık Birikimli Enflasyon Endeksi: Bu endeks şu şekilde yorumlanır: 2003 yılının Haziran ayında (endeks 100) 1,000 TL olan mal sepeti Ağustos 2014'te (endeks 243.4) 2,434 TL olmuştur. Mal sepeti tüketicilerin en çok tükettiği ürünlerden oluşmaktadır. Özetle, Haziran 2003'ten Ağustos 2014'e kadar %143.4'lük bir fiyat artışı yani enflasyon yaşanmıştır. Aynı şekilde Haziran 2003'te 1,000 TL gelire sahip bir bireyin Ağustos 2014'te de 1,000 TL gelire sahip olduğunu varsayalım. Bireyin nominal geliri 1000 TL olmasına rağmen reel geliri %143.4'lük enflasyondan dolayı yaklaşık 411 TL'dir.

Yıllık Enflasyon Oranı: Enflasyonun yıl bazında ne kadar arttığını gösterir. Örneğin; 2013 yılı başında 1,000 TL olan mal sepeti yıl sonunda 1,074 TL olmuştur.

Yıllık İşsizlik Oranı: Bir sene içindeki işsiz sayısının işgücüne bölünmesi ile bulunur. İşgücü ise işsizlerin ve çalışanların toplamından oluşur. Diğer bir ifade ile işsizlik oranı = [(işsiz sayısı) / (işsiz sayısı + çalışan sayısı)] x 100 formülü ile gösterilebilir. Ayrıca unutulmamalıdır ki, işsizler sadece iş arayıp da iş bulamayan kişilerden oluşur. İş aramayıp da çalışmayan kişiler işsiz sayılmazlar. Örnek olarak, 2013 yılında işgücü içerisinde %9'luk kısım işsizdir.

Dış Ticaret Verileri

Yıllık İhracat ve İthalat Hacmi: İhracat yurtdışına yapılan mal satışını, ithalat ise yurtdışından yapılan mal alımını belirtir. Örneğin; 2013 yılında yaklaşık 152 milyar dolar ihracat yapılmışken, yine yaklaşık 252 milyar dolar ithalat yapılmıştır.

Yıllık Dış Ticaret Açığı: Yıllık ithalat hacmi ile yıllık ihracat hacmi arasındaki farktır. İthalat ihracattan büyük olduğunda söz konusudur. Eğer ihracat ithalattan büyük olsaydı dış ticaret açığı yerine dış ticaret fazlasından söz edilebilirdi. Örneğin; 2013 yılındaki dış ticaret açığı (151,803 - 251,661'den) 99.858 milyar dolardır.

Yurtiçi Hasıla ve Büyüme Oranları

Nominal GSYH: Cari fiyatlarla Gayrisafi Yurtiçi Hasıla da denir. Bir yılda ülke sınırları içinde üretilen nihai mal ve hizmetlerin piyasa fiyatları cinsinden değerinin toplamını gösterir. Yani bir ülkenin cari fiyatlarla (o yıla ait fiyatlarla) bir senede ne kadar mal ve hizmet ürettiğini gösterir. Formülize edecek olursak Nominal GSYH = Cari Yıl Üretimi x Cari Yıl Fiyatları şeklinde gösterilebilir.

Reel GSYH: Sabit fiyatlarla Gayrisafi Yurtiçi Hasıla da denir. Bir yılda ülke sınırları içinde üretilen nihai mal ve hizmetlerin baz yılı fiyatları cinsinden değerinin toplamını gösterir. Yani bir ülkenin baz yılı fiyatlarıyla (temel alınan yıla ait fiyatlarla) bir senede ne kadar mal ve hizmet ürettiğini gösterir. Formülize edecek olursak Reel GSYH = Cari Yıl Üretimi x Baz Yılı Fiyatları şeklinde gösterilebilir. Reel GSYH enflasyon etkisinden arındırılmış GSYH'dır. Bu yüzden Reel GSYH = Nominal GSYH / Fiyatlar Genel Düzeyi şeklinde de ifade edilebilir. Birçok siyasetçi sadece nominal GSYH'i göstererek ülkenin ne kadar büyüdüğünü belirtmektedir. Gerçekte önemli olan reel GSYH'ideki artışlardır.

Büyüme Oranı: Bir senede reel GSYH'in hangi oranda artış ya da azalış gösterdiğini belirtir. Örnek olarak 2013 yılının büyüme oranını bulmak istersek Büyüme Oranı = [(Reel GSYH₂₀₁₃ - Reel GSYH₂₀₁₂) / Reel GSYH₂₀₁₂] x 100 şeklinde gösterebiliriz.

Kişi başına GSYH: Bir ülkenin gelişmişlik seviyesini gösteren en önemli göstergedir. Yıllık Nominal GSYH'ın o yıldaki ülke nüfusuna bölünmesi ile bulunur. Adından da anlaşılacağı üzere bir senede kişi başına düşen ortalama gelir düzeyini gösterir.

Faiz Oranları

MB Faiz Oranı: Gösterge faiz olarak da adlandırılır. Bankalar ellerindeki tahvil ve bono gibi menkul kıymetleri Merkez Bankasına vererek bir haftada faiz oranı tutarında gösterilen miktar kadar faiz kazancı elde ederler. Bir hafta sonunda da verdikleri menkul kıymetleri geri alırlar. Faiz oranları enflasyona sebep olması nedeniyle ekonomi için tehlikeli olmasına rağmen dış ticaret açığı veren ülkelerde bütçe açıklarının kapatılabilmesi için neredeyse zorunludur. Aksi takdirde hem cari açık hem de bütçe açığı denilen "ikiz açık" sorunu ile karşılaşılır.

Haberlerde genellikle "MB faiz oranını 50 baz puan indirdi." ya da "Faiz oranları 50 puan indi." şeklinde başlıklar görmüş olabilirsiniz. Buradaki 50 puan 0.5'lik bir oranı ifade etmektedir. Örneğin; %5.5'ten 50 baz puan indirilmesi 5.0'a denk gelir.