Şeker Portakalı - José Mauro de Vasconcelos
künye
26 Şubat 1920’de Rio de Janeiro yakınlarındaki Bangu kasabasında doğan José Mauro de Vasconcelos yazarlıkta ustalaşıncaya kadar boks antrenörlüğü, balıkçılık, heykeltıraş modelliği, hamallık ve garsonluk gibi çeşitli işlerde çalıştı. Yarı Kızılderili yarı Portekizli olan ve yoksul bir aileden gelen Vasconcelos bir süre Kızılderililerle birlikte yaşadı.
Farklı işlerde çalışması onun farklı kültürlerle tanışmasına vesile olmuş; bu da kitaplarına yansımıştır. Romanları yazarın çok yönlü kişiliğini ve içinde bulunduğu arayışı yansıtır. Kitaplarında genellikle roman karakterlerinin zorlu yaşam koşullarını, yoksulluğu ve şiddeti tüm çıplaklığıyla yansıtır.
Bilinen en ünlü kitabı 12 günde yazdığı ve 1968 yılında yayınladığı Şeker Portakalı adlı kitabıdır. Kitapta Zezé adlı beş yaşındaki bir çocuğun yoksulluk içinde geçen yaşamı anlatılır. Güneşi Uyandıralım ve Delifişek adlı romanları ise Şeker Portakal’ının devamı niteliğindedir ve Zezé’nin gençlik maceralarını içerir.
Şeker Portakalı, 2012 yılında Brezilyalı yönetmen Marcos Bernstein tarafından beyaz perdeye de uyarlanmıştır.
Kitabı Aydın Emeç’in enfes çevirisi ile keyifle okuyabilirsiniz.
Kitabın Konusu
Yoksul bir ailenin en küçük ikinci çocuğu olan Zezé ailesi ile birlikte küçük bir kasabada yaşamaktadır. Haylazlıkları ile ünlenen Zezé vaktini komşularının bahçelerine girerek, yaptığı türlü şakalar ve yaramazlıkla geçirmektedir.
Babasının işsiz olmasından dolayı yeni bir eve taşınan Zezé ve ailesi burada bulduğu portakal fidanı ile arkadaş olur ve zamanla aralarındaki dostluk perçinleşir. Henüz beş yaşında okumayı öğrenmesiyle okula gönderilen Zezé başlarda okula alışamaz; fakat zamanla okulu daha çok sevmeye başlar.
Okuldan kaçamaklar yaptığı bir sırada Portekizli bir adamın arabasına kaçak olarak binmek isteyen Zezé adamın bunu fark etmesiyle küçük çocuğu döver. Aradan birkaç gün geçtikten sonra ayağındaki yara yüzünden okula acılar içinde giden küçük çocuğu gören Portekizli adam Zezé’yi arabasına alır ve küçük çocukla aralarında büyük bir dostluk başlar.
Kitap Eleştirisi
İlkokul yıllarında okuduğum bu kitabı 2015 yılında tekrar okumuş ve oldukça memnun kalmıştım. Bugün de bu makaleyi yazabilmek için tekrar okudum ve sanki ilk defa okuyormuşum gibi duygulandım.
Kitap yazar Vasconcelos’un çocukluk yıllarını anlatmaktadır. Oldukça yoksul ve zorlu bir çocukluk yaşamı geçiren yazar bu yıllarda çocuk olmanın ne demek olduğunu bizlere anlatır. Gerçekten çocukluk yaşamış insanların bilyelerle, kartlarla oynamış; sokaklarda koşmuş çocuklar olduğunu özellikle vurgular. Ellerinden telefonun ve bilgisayarın eksik olmadığı günümüz çocuklarını düşündüğümüzde yazarın hiç de haksız olmadığını anlayabilirsiniz.
Kitap sade ve akıcı bir dille yazılmış. Yer yer konudan uzaklaşılsa da verilmek istenen mesaj başarılı bir şekilde aktarılmış. Sürükleyicilik hissi okuyucuya başarılı bir şekilde verilerek okuyucunun sıkılmaması sağlanmış ve süslü anlatımlardan uzak durularak yalın bir dil kullanılmış.
Çocuklar için yazılsa da her yaştan insanının keyifle okuyabileceği güzel bir çocukluk anısı kitabı Şeker Portakalı.
Şimdiden Keyifli Okumalar
Roman Kahramanları
Aristides: (s60) At arabası sürücüsü
Ariovaldo: (s85) Sokak şarkıcısı
Cecila Paim: (s71) Zezé'nin öğretmeni
Chico Franco: (s26) Dona Dimerinda'nın kocası
Corinha: (s80) Nanzeazena'nın annesi
Coquinho: (s43) Oyuncakçı
Dindinha: (s17) Zezé'nin anneannesi
Dona Dimerinda: (s25) Zezé'lerin komşusu
Dorotilia Corunjinha: (s76) Zezé'nin arkadaşı kız çocuğu
Edmundo: (s15) Zezé'nin dayısı
Eulalia: (s70) Terzi
Jandira: (s19) Zezé'nin ablası
Jeronimo: (s165) Zezé'nin sınıf arkadaşı
Gloria: (s17) Zezé'nin ablası. Diğer adı Godoia
Lala: (s18) Zezé'nin ablası
Luciano: (s26) Yarasa
Luis: (s18) Zezé'nin küçük kardeşi
Minguinho: (s45) Zezé'nin şeker portakalı fidanına taktığı ad
Nanzeazena: (s80) Gloria'nın arkadaşı
Nardinho: (s39) Zezé'nin arkadaşı
Orlando Cabelo de Fogo: (s80) Zezélerin komşusu
Portuga: (s127) Zezé'nin Valadares'e taktığı ad
Rozemberg: (s80) Pastane sahibi
Serginho: (s54) Zezé'nin arkadaşı
Totoca: (s13) Zezé'nin ağabeyi
Valadares: (s44) Otomobili olan Portekizli yaşlı adam
Zacarias: (s78) Rahip
Zezé: (s14) Romanın başkahramanı beş yaşındaki
Yazınsal Sözcükler ve Deyimler
Aras: Güney Amerika'da görülen bir papağan türü"... Bin bir renkli tüyle kaplı olanları, ebemkuşağı rengindeki aras'lardır."
Çipil: Ağrılı ve kirpikleri dökülmüş (göz)
"Pis şeytan! Çipil, kırmızı göz!"
Demirhindi: Baklagillerden, odunu oldukça sert olan, sıcak iklimlerde yetişen bir ağaç ve bu ağacın meyvesi
"Şimdi, ağacıma karşılık bana hintkirazını ya da demirhindiyi verseniz de istemem."
Donuzlan Böceği: Bir tür bok böceği
"Kibrit kutusundan küçük bir araba yapmış ve sürücü yerine bir donuzlan böceği koşmuştu."
Ebemkuşağı: Gökkuşağı
"... Bin bir renkli tüyle kaplı olanları, ebemkuşağı rengindeki aras'lardır."
Hintarmudu: Hindistan kökenli bir armut çeşidi
"Git bak bakalım, bahçede hintarmudu var mı?"
İskete: Serçegillerden, gagaları dişli, zararlı böcek ve kurtlarla beslenen, güzel sesli bir kuş
"Görüntüye, ırmaktaki ot kümelerine, onlarla konup sağı solu gagalayan saka kuşlarıyla isketelere tepeden bakıyordum."
Kıtık: Minder, yastık vb.ni doldurmak için kullanılan ve bazen de sıvanın içine katılan keten ve kendir lifleri
"Karnını deşseydiniz ne çıkardı içinden? Bağırsak mı, yoksa oyuncak bebeklerdeki gibi kıtık mı?"
Tortop olmak: Top biçimine girmek
"Tortop oldum ve odanın köşesine yuvarlandım."